Su 10 de nadale 1927, in sa tzitade frida de Istocolma, sa boghe caente de una fèmina sarda at a fàghere un’arresonu de ringratziamentu pro àere bìnchidu su Prèmiu Nobel de sa literadura, chi at a abarrare in s’istòria.
Cussa fèmina fiat Gràzia Deledda. “So nàschida in Sardigna; sa famìlia mea est fata de gente de giudìtziu, ma fintzas de tronados e de artistas faineris”. Dae sa nàschida sua sunt colados 150 annos, pro Nùgoro e pro totu sa Sardigna custu est s’annu de sas tzelebratziones de s’iscritora chi at contadu in manera màstrina s’isula e sa gente sua.
S’arresonu de sa die de sa premiatzione de su Nobel marcat su màssimu de s’espressione sa poètica de Deledda, iscritora chi sa fama sua, in su sèculu coladu, si fiat ispainada in totu su mundu. Una figura de importu mannu, mescamente si si cunsìderat su fatu chi biviat in un’època in ue non si premiaiat sa codìssia de sas fèminas. Fiat nàschida in Nùgoro su 28 de cabudanni 1871. A pustis de àere frecuentadu sas iscolas finas a sa cuarta elementare, Grazia Deledda aiat sighidu sos istùdios cun unu pretzetore, pro ite a su tempus, fintzas in Sardigna, sas pitzocas non frecuentaiant sas iscolas superioras. Difatis sa formatzione sua, prus che totu literària, fiat istada dae autodidata. Sa gioventude sua fiat signada dae paritzas tragèdias familiares dolorosas meda: su frade mannu, Santus, aiat lassadu sos istùdios e si fiat donadu a su bufòngiu. Su frade minore, Andria, fiat istadu arrestadu pro fura. Su babbu si fiat mortu pro una punta a au coro cando Grazia teniat petzi 21 annos e sa famìlia aiat dèpidi parare fronte a medas dificultades econòmicas. Bator annos a pustis s’at a mòrrere fintzas sa sorre Vincenza. Ma Grazia fiat forte meda e de issa aiat naradu:
“So pitica fintzas cunforma a sas fèminas sardas, ma so coragiuda e balentiosa comente unu gigante”.
Sa naturalesa, segundu Deledda, fiat s’ùnica amiga fidele chi li fiat abarrada. Sas descritziones suas de sos paesàgios, de sos logos chi l’ant fata divènnere iscritora, de sos nuscos, de sa lughe, de sa cultura de sa Sardigna sunt unu tributu a una terra tosta e marigosa, chi pro issa fiat istada sa domo sua. “Aia cumintzadu a iscrìere belle pro istintu. Gosi comente su pugione cumintzat a cantare e sa mariposa bolat”. Sa limba mama sua fiat su sardu, una limba chi in cussu perìodu istòricu fiat oprimida in favore de s’italianu. Pro cussu Deledda aiat detzisu de impreare paràulas sardas in modu cussente, pro trasmìtere su sentimentu chi est s’identidade matessi de sa terra sua.
Sa publicatzione, in su 1903, de “Elias Portolu”, l’aiat cunfirmada comente iscritora de fama internatzionale. “Cenere”, publicadu comente romanzu ùnicu a pustis de un’annu, fiat bènnidu apretziadu, dae sos àteros, fintzas dae Giovanni Verga, e in su 1916 si nd’aiat bogadu unu film. Fiant sighidos tìtulos comente “L’edera” e “Colombi e sparvieri”.
In “Canne al vento”, s’òpera sua prus connota, s’agatant totu sos temas de sa narratzione de Deledda: sa curpa, su de non si pòdere sarbare dae su destinu, paris cun un’àteru elementu comunu: s’ausèntzia de personàgios bonos e malos. S’iscritora los paragonat totus a sa canna de riu, chi a ogni tirada de bentu si corcat una in pitzu de s’àtera.
A s’intrega de su Nobel, s’iscritora aiat naradu: “Cando aia cumintzadu a iscrìere, a 13 annos, mama e babbu m’aiat contrariadu. Su filòsofu narat: si fìgiu tuo si ponet a poetare, curregi•lu e manda•nche•lu a su monte. Si l’agatas in sa poesia sa segunda bia, torra•lu a brigare. Sa de tres bias, lassa•lu istare, ca cheret nàrrere chi est poeta. Sena bantagheria, a mie puru est capitadu gasi etotu”.
Atividade realizada cun su contributu de sa Regione Sardigna – Imprentas 2020-2021. Lr 22/2018, art. 22
Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2020-2021. LR 22/2018, art. 22
