S’insurretzione grega comintzeit su 1821, sete annos a pustis de sa fundatzione de sa sotziedade segreta Filikí Etería. Custa nascheit gràtzias a s’impinnu de sos assotziados Nikolaos Skoufas, Athanásios Tsákalov e Emmanuel Xánthos.
Ma s’idea de sa libertade de su pòpulu gregu dae su domìniu otomanu naschiat in antis de su 1814. Giai a concruos de su 700, a pustis de sa pesada impuntzada dae su conte Aleksej Orlov pro chi b’aeret àpidu un’istadu filorussu in cussos tretos, su poeta Rigos Feraios, chi bisaiat una cunfederatzione balcànica, tenteit de cuntatare a Napoleone Bonaparte a pustis de sas vitòrias suas in sas campagnas de Itàlia.
Sas bases de su movimentu ellènicu fiant de màdrighe econòmica ma finamentas culturales. Econòmica, ca sa positzione de sa penìsula in su Mediterràneu aiat fatzilitadu s’isvilupu de una burghesia mercantile. Culturales, ca finamentas cun su ruolu de su cleru ortodossu su pòpulu gregu aiat mantesu un’identidade natzionale sua.
E su 1821, cun su sustegnu de s’archepìscamu de Patra, su metropolita Germanos, s’insurretzione si ispaineit in totu sa Grètzia continentale. Sos partigianos gregos fiant sos kleftes, faeddu torradu a semantizare in positivu a dae chi in orìgine (e pro sos otomanos) cheriat nàrrere ladros, bandidos. E sos kleftes fiant agiudados dae sos armatolì rumenos, in antis reclutados dae s’imperu pròpiu contra a sos gregos.
Sa repressione otomana non tardeit a si presentare. Su 1822, annu de sa Costitutzione grega, s’imperu iscrieit una de sas pàginas prus orrorosas de s’istòria contemporànea cun su massacru de Costàntinòpoli, impichende a su patriarca ecumènicu Gregòriu V e degollende a su dragomannu Konstantinos Mourouzis.
Custos eventos nche lompeint a totu Europa in ue nascheit unu sentidu de solidariedade cun sos gregos chi in s’istòria connoschimus comente filellenismu. E in terra de Grètzia bi lasseint sa carena issoro (intre sos chi moveint conca a cue cun ispìritu internatzionalista) su poeta inglesu George Byron e su patriota italianu Santorre di Santarosa.
Sos gregos si mustraiant malos a domare e duncas a su sultanu Mahmud II li tocheit a pedire s’agiudu de su vassallu suo egitzianu, Muhammad ‘Ali Pascià. Gràtzias a sa proa bèllica de custu esèrtzitu (meda prus mannu e annestradu de su de sos turcos), s’imperu torreit a conchistare belle totu canta sa Grètzia in giru de duos annos.
A su nessi finas a s’intrada in su cunflitu de sa Rùssia chi, in su mentres, aiat unu zar nou. E finamentas cun sa punna de afortire sa presèntzia russa peri sos Balcanos, Nikolaj I decrareit gherra a sa Turchia su 1828, binchende·la e serrende·la un’annu a pustis cun sa paghe de Adrianòpoli (in pare cun sos frantzesos e sos inglesos intervènnidos issos puru contra a sos otomanos).
Sa Grètzia otengeit duncas s’indipendèntzia sua proclamende·la su 1830.
Atividade realizada cun su contributu de sa Regione Sardigna – Imprentas 2021-2022. Lr 22/2018, art. 22 Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2021-2022. LR 22/2018, art. 22
