Oe est 25 de Abrile, in Itàlia sa festa de sa Liberatzione dae su nazi-fascismu. Ocannu, pro more de su coronavirus, custa die no at a èssere tzelebrada comente is àteros annos cun manifestadas in is pratzas printzipales de Itàlia e Sardigna. Ma italianos e sardos chi reconnoschent su balore mannu de custa die, ant a festare su pròpiu, mancari in una manera diferente. Pro is tres de su merie s’Anpi, s’assòtziu de is partigianos italianos, at invitadu a totus a pònnere in sa bentana o in su corridòriu de domo sa bandera de s’Itàlia e a cantare Bella Ciao, sa cantzone de sa Resistèntzia. S’hashtag de cumpartzire est #Bellaciaoinognicasa.
Un’ocasione in prus pro ammentare su chi sunt istadas sa Segunda gherra e is cunsighèntzias de su nazismu e de su fascismu, nos nche dda donat s’ispetàculu ‘Storia di un uomo magro‘ de su regista de teatru Paolo Floris. Su contu est pigadu dae su libru ‘Il forno e la sirena’ publicadu in su 2013 dae su giornalista Giacomo Mameli. S’ispetàculu in is annos est istadu presentadu in diversos teatros e oe si podet bìdere in lìnia in su giassu de sa Fondazione di Sardegna. [Videu a s’acabu de custu artìculu]
Unu monòlogu chi faeddat de s’istòria de Vittorio Palmas, foghesinu mortu in su 2019 a 106 annos, chi in su 1944 si fiat sarbadu dae sa morte isceti pro ite pesaiat 37 chilos: si nd’aeret pesadu 35 diat èssere acabadu in is aposentos a gas de su campu de cuntzentramentu nazista de Bergen Belsen, su matessi de Anna Frank. “In bidda sua fiat connotu comente ‘Cazzai’ – narat Floris – est istadu s’ùrtimu testimòngiu sardu de s’orrore de is lager in Germània, de sa violèntzia in s’ex Jugoslàvia e de cussa fascista in Itàlia”.
Vittorio Palmas durante sa gherra, comente sordadu fiat istadu fatu presoneri dae is nazistas e postu in su campu de cuntzentramentu. In cue traballaiat a totu die, papende pagu e nudda, e pro custu aiat cumentzadu a pèrdere pesu, e fiat torradu “làngiu che su fàmene” comente narat unu ditzu sardu. Ònnia lunis is tedescos faghiant sa ‘pesada’ de is persones e chie fiat a suta de 35 chilos andaiat cara a sa morte pro ite non fiat cunsideradu bonu pro traballare. Vittorio però, mancari làngiu, pesaiat 37 chilos, e gràtzias a cussos duos chilos in prus fiat renèssidu a subravìvere, a s’imbesse de is 50.000 e passat chi fiant mortos in cussu logu. Unu campusantu.
L.M.