Sighi∙nos

Salude, ite ses chirchende?

Chistiones de limba

Sa chistione linguìstica in Ucraina. Prima parte

Dae sa russificatzione de sos Zar a sa Ukrainizacija de Lenin

Manifestu sovièticu in ucrainu de su 1921

Sa mancàntzia de unu movimentu linguìsticu forte in Sardigna no at cajonadu petzi cunsighèntzias internas, cun s’egemonia de sa limba italiana prus chi non garantida. Finamentas cando su fatorelimba est determinante pro cumprèndere sas cajones de una crisi internatzionale, sa mirada nostra dae àteru movet. Cando faeddamus de Ucraina, pro nàrrere, movimus dae un’impostatzione geopolìtica e dae cue faghimus determinare totu su restu, partzende·nos in tifoserias. Custa sèrie de artìculos comintzat pagas dies a pustis de s’atopu TrumpPutin in Alaska e de sa pretesa de s’incuilinu de su Cremlinu de chèrrere su russu comente limba ufitziale de s’Ucraina intrea. Sa chistione est dìliga, e cheret leada dae tesu.

Su zarismu, chi fiat una presone pro sas natzionalidades de s’imperu russu, aiat acumpridu a unu livellu artu de russificatzione de sa sotziedade. Mescamente in sos chirros otzidentales impongeit su russu a sos pòpulos ucrainu, bielorussu, polacu, lituanu e tedescu: in s’istrutzione primària, segundària e superiore. E fintzas in sos giornales. Cun sa rivolutzione bolscevica sas cosas mudeint. Punna de Lenin fiat sa de favorèssere una leadership rivolutzionària multinatzionale e non russa-russòfona ebbia (ammentemus·nos·lu chi issu promoveit sa poliglota Internatzionale comunista e chi punnaiat a sa rivolutzione mundiale).

Sa chistione de sas limbas fiat collegada a sa de su diritu de s’autodeterminatzione. Su mese de trìulas de su 1916 Lenin iscrieit chi «si sa Finlàndia, sa Polònia, s’Ucraina si partzint dae sa Rùssia non b’at perunu male. Chie narat chi bi nd’at est ca est un’isciovinista. Petzi sos dischissiados podent sighire sa polìtica de su zar Nicola. Cherimus s’unione fraterna de totu sos pòpulos. Si bi dêt àere una repùblica de Ucraina e sa repùblica in Rùssia, su ligàmene de sas duas natziones at a èssere prus forte, sa cunfiàntzia prus funduda». Custas paràulas las connoschet bene bene Putin, chi cando comintzeit sa “operatzione ispetziale” sua non perdeit ocasione de atacare a Lenin («S’Ucraina est un’imbentu de Lenin»).

In sos annos binti Lenin, in prus de sighire a reconnòschere su diritu a s’autodeterminatzione (diritu finamentas garantidu in sa Costitutzione de su 1918), deit impèllida manna a cussas polìticas linguìsticas connotas comente Korenizacija (in ue koren cheret nàrrere raighina). Una rivolutzione in sa rivolutzione e chi fiat finas antitzipada dae una riforma ortogràfica pro fatzilitare s’iscritura de sa limba. Coro de custa Korenizacija fiat unu decretu de su 1922 in ue totu sas Repùblicas sovièticas aiant su diritu a s’educatzione cun sa limba issoro.

Contat Lev Trotskji in “Sa Rivolutzione traita” (1936) chi «In sas iscolas de s’Unione, sas letziones las faghent impreende unas otanta limbas. Pro su bonu de custas amus dèvidu cumpònnere alfabetos noos o cambiare sos asiàticos, prus chi no aristocràticos, cun sos latinos, prus democràticos. Sos giornales sunt publicados cun su matessi nùmeru de limbas: giornales chi pro sa primu bia faghent familiarizare sos massajos e sos pastores nòmades cun sas ideas elementares de sa cultura umana».

Advertisement. Scroll to continue reading.

Semper in cussas pàginas Troskji narat àteru: «Non podimus però ignorare chi su 90% de sas publicatziones de s’Unione soviètica sunt imprentadas in limba russa. Si custa pertzentuale est, pro seguru, in contradditzione manna cun su nùmeru relativu de sa populatzione grandurussa, forsis currispondet mègius a s’influèntzia generale de sa cultura russa, pro su pesu indipendente suo ma fintzas pro su ruolu suo de mediadore intre sos pòpulos arretrados de su paisu e s’Otzidente. Ma mancari totu custu, sa pertzentuale prus chi no arta de sos grandu-russos in sas domos editoras (e no in cue ebbia) no est forsis unu privilègiu autocràticu a dannu de sas àteras natzionalidades de s’Unione?». Duncas no una russianizatzione ebbia (su pesu e su ruolu de su russu) ma fintzas una russificatzione.

In sìntesi, sos annos trinta (Lenin si nche morgeit su 1924) cumbinant cun sa fine de sa Korenizacija (Ukrainizacija in Ucraina). In sos annos rivolutzionàrios, sos annos ‘20, s’80% de sos mèdios de comunicatzione ucrainos fiant in ucrainu. Gasi etotu in iscola e in s’universidade. In fatu a sa dispedida de su leader bolscevicu b’at àpidu imbetzes una furriada a dae in segus. No in su campu linguìsticu ebbia (pensemus a sa chistione de s’omosessualidade e a àteras). Istèrrida custa premissa, sas àtera essidas movent dae sos sèberos linguìsticos ligados a s’iscumparta de s’Urss pro nche lòmpere, a concruos, a sas chistione sas prus atuales.

Sighit


Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018. Atividade realizada cun su contributu de sa Regione Sardigna – IMPRENTAS 2024-2025 LR 22/2018

Iscrie·ti a CHIDA sa lìtera de novas de Istòrias

Tenìmus sos datos tuos privados e ddos impreamos isceti pro su servìtziu de sa lìtera de novas. Castia in sa pàgina ‘riservadesa’ pro nde ischìre de prus.

Advertisement. Scroll to continue reading.

De lèghere

Sardigna

Una testimonia de Emiliano Deiana, ex presidente de Anci Sardigna, torrat a pònnere s’atentzione subra su dramma de is listas de isetu e de...

Itàlia

Segundu diversas testadas giornalìsticas, is sordados israelianos de s’Idf, a pustis de su servìtziu in is territòrios de Gaza, diant àere coladu in unas...

Cultura

Tzertos logos tenent un’arrastu marcadu a fundu, unu piessignu pròpiu chi faeddat pro mèdiu de s’istòria e sa cultura. Orgòsolo, cun sa memòria sua...

Chistiones de limba

Sa lege Kivalov-Kolesnichenko. E in antis sa ratìfica de sa Carta europea