Est nova de pagas dies sa de s’òrdine esecutivu firmadu dae su presidente Donald Trump pro s’ufitzializatzione de sa limba inglesa in sos Istados unidos. Pro nois chi (chie de prus e chie de mancu) punnamus nessi a unu sardu co-ufitziale in sa terra nostra, custa nova paret istròlica a beru.
“Comente”, diamus pòdere dimandare a nois matessi, “sa limba de su cummèrtziu mundiale, sa limba franca de su capitalismu internatzionale non fiat ufitziale in su coro de s’imperu?”. Sa risposta est chi nono, chi non b’aiat una lege chi l’imponiat (petzi in unos trinta istados). E chi duncas non bi nd’aiat bisòngiu.
E tando cale est su proite? Fàtzile: su de revocare sas dispositziones de sos annos ‘90 (època Clinton) chi obligaiat su guvernu e sas agentzias chi retziant fundos federales a ofèrrere assistèntzia linguìstica a is chi s’inglesu no lu faeddaiant.
«Acollende a is americanos noos – si leghet in s’òrdine esecutivu –, una polìtica chi incoraget s’imparu e s’adotzione de sa limba nostra natzionale at a fàghere de sos Istados unidos una domo cumpartzida permitende a is tzitadinos noos de lòmpere a su bisu americanu».
Sa tradutzione pràtica torrat cun su tìtulu de su primu discu de sos Stormtroopers of Death, “Speak english or die”. E no est de badas chi is sustenidores de Trump, contràrios a s’immigratzione, sunt in festa. Passèntzia pro is 42 milliones de tzitadinos chi tenent s’ispagnolu comente prima limba. Sèrie B. Peus pro issos.
E in Itàlia? Nemmancu su “belpaese” tenet sa limba ufitziale in Costitutzione (mancari lu nàrgiat sa 482 de su ’99). Ma dae carchi annu su partidu de Giorgia Meloni est chirchende de fàghere su chi Trump at fatu sas dies coladas. Su 25 de martzu de su 2021, in ocasione de sos 700 annos de sa morte de Dante, su deputadu Fabio Rampelli (chi tando non fiat galu vitze-presidente de sa Càmera) l’aiat naradu: «Est ora!».
S’annu a pustis su senadore Roberto Menia at propostu de annànghere a s’artìculu 12 de sa Carta (a pustis de «Sa bandera de sa Repùblica est su tricolore italianu: birde, biancu e ruju, a tres bandas verticales de sa matessi mannària») custu passàgiu: «S’italianu est sa limba ufitziale de sa Repùblica. Totu is tzitadinos ant su dovere de la connòschere e su diritu de l’impreare».
S’oriolu de su senadore fiat e abarrat ligadu a su fenòmenu migratòriu: «Sos printzìpios de acollièntzia – aiat naradu, antitzipende a Trump – e de solidariedade si devent cojuare a su mantenimentu e a sa defensa de s’identidade italiana de sas tzitades nostras»).
Ma s’oriolu suo fiat e abarrat ligadu fintzas a s’amparu linguìsticu de sas minorias tedesca (in s’Alto Adige) e islovena (in Friuli), chi diat pòdere ingendrare unu monolinguismu in sa toponomàstica, e a sos «orientamentos autonomistas esasperados» cando «sa valorizatzione de sa limba o de su dialetu de comunidades minoritàrias est in antìtesi a sa limba comuna».
Mancu mentovada sa Sardigna e sa limba sua chi in s’Istatutu regionale non bi l’agatamus in perunu artìculu. Mancu mentovadu s’autonomismu suo. Mancari custu – e afutende·nos·nde de eventuales reatziones tzentralistas – cheret chi gherremus pro chi sa co-ufitzialidade de su sardu siat reconnota comente acontesset in sas comunidades autònomas de s’istadu ispagnolu. Pragat o mancu a sos sovranistas.
Su caminu no est de sos prus fàtziles. Mancat una polìtica linguìstica crara e a su presente (torrende a sos Istados unidos) nemmancu su paragone cun Porto Rico dipendente dae Washington bi deghet: ca in cue est de su 94% sa cuota de tzitadinos chi non tenet comente prima limba sa chi Trump at postu in s’òrdine esecutivu suo.
Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018. Atividade realizada cun su contributu de sa Regione Sardigna – IMPRENTAS 2024-2025 LR 22/2018
