Su 14 freàrgiu in totu su mundu si festat Santu Balentinu, cunsideradu su patronu de is innamorados.
Sa festa est antiga meda e comente medas tzelebratziones cristianas, est de orìgine romana. Pro is Romanos, freàrgiu fiat su mese intregadu a su deus paganu Luperco, una divinidade acapaiada a sa fertilidade. Cun s’ispàinu de su cristianèsimu, is ritos de is Lupercalia ddos aiant remplassados in su 496 papa Gelasio I cun sa veneratzione de unu santu cristianu, pro mèdiu de unu protzessu de sincretismu religiosu comunu meda in sa Crèsia. Fiat istadu seberadu Santu Balentinu de Terni, connotu fintzas comente “San Valentino di Interamna”, pìscamu e màrtire cristianu nàschidu in Terni forsis in su 176 e mortu in Roma su 14 freàrgiu 273.
Segundu sa traditzione a su santu dd’aiant interradu foras de sa tzitade de Terni, in sa bia de Flaminia, in s’oru de un’antiga necròpoli. Is ossos suos s’agatant oe in sa Crèsia de sa Madonna de Loreto, in Rovereto. In custu logu in su seculu de IV aiant fatu una Basìlica in ue sunt costoidas is relìchias de su santu. In s’Evu Mesanu Artu, gràtzias fintzas a sa difusione de “l’amor cortese”, si fiat consolidada s’usàntzia de s’iscambiare sinnos de amore e istrinas in ocasione de sa die de Santu Balentinu.
Cun su tempus is arremos de su santu si fiant ispainadas a petotu e como s’agatant allogados e venerados in medas crèsias de su mundu.
In Sardigna s’agatant in 2 logos: in Othieri e in Sàdili. In cust’ùrtima bidda, sa relìchia, un’uncone ‘e ossu, est bene arrimada in sa crèsia omònima paris cun sa relìchia de Sant’Elena. Sàdili est s’ùnicu comunu sardu chi tenet comente patronu a Santu Balentinu. In sa crèsia parrochiale ddoe est s’istàtua de su santu bestidu cun s’àbbitu ruju de prèideru, in regordu de su sàmbene de su martìriu. In sa pròpiu crèsia s’agatat fintzas un’àtera istàtua prus pitica de su santu, sa de Santu Balentineddu, cun sa beste de diàcunu.
Si in totu su mundu Santu Balentinu est connotu comente su santu de is innamorados, in Sàdili ddu mutint “su santu coiadori”, ca a issu s’invocaiant is bajanos e bajanas mannos pro agatare òmine o fèmina. Ma in Sàdili si pensaiat chi su santu tenneret fintzas un’àteru podere. Difatis in s’antigu, in tempus de sicore, su santigeddu beniat atzufadu a s’abba pro fàghere pròere.
Sa particularidade de Sàdili est ca Santu Balentinu non si festat su 14 de freàrgiu ebbia, ma fintzas su 6 de ladàmine e s’8 de maju. De prus, sa die prus importante, no est su 14 de freàrgiu, ma su 6 de ladàmine, pro more ca in s’atòngiu, acabbadas is binnennas e fata s’incùngia de su laore, fiat unu mese de bundàntziosu e duncas de profetu pro festare e pro fàghere cojas noas.
Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018. Atividade realizada cun su contributu de sa Regione Sardigna – IMPRENTAS 2024-2025 LR 22/2018
